„… a tote flaszki majom wino z tyszunc oszemsto szterydżesto oszem, – jak ja był w Turynu u Koszut Lajosz, to ja mu dał z totym samo wino dżeszyncz flaszki… to jest dla mnie najdroższe wino od całe piwnicy”. Tak mówił w 1929 roku Norbert Lippoczy (ojciec) o winie z roku węgierskiej rewolucji.
Stare wina często kojarzono z historycznymi postaciami i wydarzeniami. W Polsce mówiono, na przykład, o roczniku kościuszkowskim, czyli winach z roku 1794. Batorówkami nazywano butelki z winem mającym pamiętać czasy Stefana Batorego (1533-1586), rewerówki to butelki pozostałe po hetmanie Stanisławie Potockm o przydomku Rewera (1589-1667). Była to dawna praktyka, gdyż jak pisał w 1648 roku Łukasz Opaliński, na Litwie przechowywano miody pitne z czasów księcia Witolda „bez dokładnego jednak określenia daty na wzór, jak sądzę, starożytnych, a przedewszystkiem Horacego, który nieraz wspomina „beczkę, która pamięta wojnę z Marsami…”
Możliwe, że swoim najstarszym XVII-wiecznym tokajom Fukierowie sami przypisali roczniki na podstawie wiedzy o wydarzeniach, z którymi wiązali je ich poprzedni właściciele (Zamoyscy, Lubomirscy, Potoccy). To by może wyjaśniało zmianę datowania ich najstarszego wina, które wiele razy w latach 70-tych określano w publikacjach prasowych jako pochodzące z końca XVI wieku albo z czasów Batorego a nieco później przypisano mu rok 1606.
Do tradycji wiązania win tokajskich z wielkimi wydarzeniami historycznymi powrócono obecnie przy okazji obchodów 60 rocznicy powstania węgierskiego 1956 roku.
Tak się złożyło, że winobranie zaczęło się wówczas w Tokaju 22 października, w przeddzień studenckiej manifestacji solidarności z Polską, po której padły pierwsze strzały i zaczęły się walki.
Kiedy Budapeszt zdobywały sowieckie czołgi, w Tokaju zbierano owoce na jedne z najlepszych win Aszú XX wieku. Początek sezonu nie był wcale obiecujący – deszczowa wiosna, później potężne gradobicie. Dopiero cieplejszy niż zazwyczaj wrzesień pozwolił dojrzeć owocom tak, że osiągnęły nieprzeciętnie wysoki stopień koncentracji. Październikowe deszcze pomogły rozwinąć się szlachetnej pleśni i dały obfitość rodzynek aszú. Opublikowany pod koniec roku raport szacował, że około 60% wina nadaje się do dojrzewania i w ciągu 4-5 lat stanie się winem doskonałej jakości. Rocznik oceniano wstępnie jako najlepszy w dekadzie.
Wspomnienia wydarzeń 1956 stały się jednak szybko na Węgrzech na tyle niepożądane, że te doskonałe wina wprowadzano do sprzedaży jako pochodzące z 1957 roku. Część butelek szczęśliwie przetrwała w piwnicach w Tolcsvie, przechowana dzięki inicjatywie kilku pracowników państwowego przedsiębiorstwa winiarskiego, którzy bez wiedzy dyrekcji odkładali partie win z każdego rocznika tworząc archiwum powojennych tokajów. Fakt, że udało im się w ciągu wielu lat niezauważenie odłożyć około 200 tysięcy butelek różnych win wiele mówi o realiach socjalistycznej gospodarki.
Z okazji 60 rocznicy węgierskiego powstania 1956, w laboratorium winiarni Dereszla 150 butelek 5-puttonowego Aszú 1956 zostało przelanych do nowego szkła. Były tam też degustowane przez grono ekspertów. Wina otrzymały specjalne rocznicowe korki oraz etykiety. Mają być prezentami dla uczestników oficjalnych uroczystości rocznicowych. Jeżeli ktoś chciałby posiadać Aszú z tego historycznego rocznika, to może je kupić na Węgrzech ale uprzedzam, że ceny są wysokie.
—
W tekście wykorzystałem materiały otrzymane od pani dr Elizy Kiss, artykuł “Heritage Tokajis” Gergely Somogyi z The Tokaji Journal i informacje od Michała Kissa. Fot. Nemzeti Borkiválóság Program, Vajda János.
