Zestawienie ważnych i ciekawych dat związanych z dziejami win tokajskich.
896 Wojska Árpada zajmują Kotlinę Panońską. Prawdopodobnie Madziarzy na Pogórzu Tokajskim zastają już uprawy winnej latorośli. Przez kolejnych kilkaset lat winiarstwo tokajskie rozwija się ale nie osiąga jeszcze ponadregionalnego znaczenia.
XIII/XIV w. Zaczynają powstawać labirynty wykuwanych w skałach piwnic. Piwnice Ungvári w Sátoraljaújhely po kilkuset latach rozwoju osiągają powierzchnię 50 tys. m2.
1490 Jan Olbracht oblega Tokaj. Odstępuje po otrzymaniu okupu w postaci dwóch tysięcy beczek wina.
1506-1548 Okres rządów króla Zygmunta. który popularyzuje wina węgierskie na swym dworze. Brat i stryj królów węgierskich. W młodości spędził trzy lata na dworze w Budzie, ożeniony z Barbarą Zapolya, węgierską arystokratką.
1526 Turcy rozpoczynają okupację południowych Węgier. Powoduje to likwidację ośrodka produkcji popularnych w Polsce win syrmeńskich, produkowanych w okolicy miejscowości Szerem (Srem, dziś w Serbii) i utrudnienie importu innych win południowych. Sprzyja to rozwojowi produkcji i eksportu do Polski win słodkich z regionu Pogórza Tokajskiego.
1562 Biskup Pécs biorący udział w soborze trydenckim częstuję papieża Piusa IV winem z Tállya. Papież wyraża swoją aprobatę sięgając po grę słów: ” „Summum pontificem talia vina decent!”, czyli: „Takie wina (lub „wina z Tallya” – dwuznaczność) godne są stołu papieskiego”. Często uznaje się te słowa za symbol zdobycia przez wina tokajskie najwyższego światowego uznania i początku ich złotej epoki.
1571 Najstarsza zachowana wzmianka o winach z winogron aszú.
1576 Tron polski obejmuje Stefan Batory, książę Siedmiogrodu. Daje to kolejny impuls dla zwiększenia importu win węgierskich do Polski.
XVII w. Era Rakoczych. Obejmują oni władzę nad regionem. Stają się właścicielami większości winnic. Dbają o ich rozwój. Dochody ze sprzedaży win służą m.in. finansowaniu ich działań politycznych zwróconych przeciwko Habsburgom.
Pocz. XVII w. Do Polski trafia około 50 tys. hektolitrów tokaju rocznie.
1606 Trzysta beczek tokaju zostaje wysłanych do Moskwy na ślub Maryny Mniszkówny z carem-uzurpatorem Dymitrem Samozwańcem.
Ok. 1630 – Według popularnej w regionie tokajskim tradycji, mniej więcej w tych latach, protestancki duchowny Máté Szepsi Laczkó opracowuje metodę produkcji win Aszú. Najprawdopodobniej metodę tę opracowano kilkadziesiąt lat wcześniej.
II poł. XVII w. Rakoczy dokonują pionierskiej w skali światowej klasyfikacji swoich winnic czyli faktycznie większości winnic regionu winiarskiego.
1704 Ludwik XIV, sojusznik Rakoczego w rozpoczętej wojnie z Habsburgami, nazywa Tokaj „królem win, winem królów” – Vinum Regum, Rex Vinorum.
1711 Upada powstanie Franciszka Rakoczego. Najlepsze winnice Rakoczych stają się własnością cesarską, pozostałe przypadają osobom zasłużonym w wojnach przeciwko Rakoczym. W konsekwencji upowszechnienia się w Europie zachodniej przekonanie, że tokaj to wino produkowane i konsumowane przede wszystkim przez dwór w Wiedniu.
1733 Caryca Anna Iwanowna powołuje komisję ds. zakupów win tokajskich na potrzeby dworu carskiego. Działa ona w Tokaju przez kilkadziesiąt lat. Transporty win zabezpiecza oddział kozaków.
1772 Pierwszy rozbiór Polski oznacza dla tokajskich winiarzy wprowadzenie nowych barier celnych i spadek sprzedaży na jednym z najważniejszych, jeśli nie najważniejszym, rynku zbytu. W tym roku komitat Zemplén dokonuje też klasyfikacji winnic Pogórza Tokajskiego leżących na jego terenie.
1848/9 Węgierska Wiosna Ludów. W regionie tokajskim walczą oddziały złożone z polskich ochotników. Biorą udział m.in. w zwycięskiej bitwie pod Tarcal, 22 stycznia 1849.
1885 Początek kilkuletniej epidemii mszycy filoksery, która zniszczyła ponad osiemdziesiąt procent winnic tokajskich.
1920 –Na mocy traktatu z Trianon, Węgry, będące przegraną stroną wojny światowej, tracą znaczną część swojego terytorium. Około 5% powierzchni tokajskiego regionu winiarskiego znajduje się w granicach Czechosłowacji (obecnie Słowacji). Kontynuuje się tam produkcję win.
1933, 10 października. Na Zamku Królewskim w Warszawie Prezydent Mościcki świętuje zawarcie związku małżeńskiego lampką 250-letniego wina, najprawdopodobniej tokaju fukierowskiego. Fukierowie wysyłali wcześniej swoje stare wina na uroczystości koronacyjne królów Polski (Stanisław August Poniatowski – 1764) i Węgier (Franciszek Józef – 1867, Karol II – 1918).
1939 6-8 października. Niemcy rabują z piwnic winiarni Fukiera na warszawskim Starym Mieście największą na świecie kolekcję starych tokajów (a także zbiory starych miodów i innych win). Obejmowała ona setki butelek z siedemnastego i tysiące z osiemnastego oraz dziewiętnastego wieku. Jej los do dzisiaj jest nieznany.
Po 1945 roku region degraduje socjalistyczna gospodarka planowa, rozkułaczenie, nacjonalizacja winnic i winiarni tokajskich.
1989 – Upadek bloku komunistycznego i powrót do gospodarki rynkowej na Węgrzech umożliwiają renesans winiarstwa tokajskiego. W regionie pojawiają się zachodni inwestorzy, w tym duże domy winiarskie. Wybitni winiarze tokajscy zaczynają tworzyć swoje prywatne firmy.
2002 – Tokajski Region Winiarski został zaliczony do miejsc Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.
Najważniejsze źródła:
Wojciech Bosak, „Narodziny Wielkich Win Tokajskich”,
Francis W. Carter, “Trade and urban development in Poland: an economic geography of Cracow…”, Cambridge university Press, 1994,
Miles Lambert-Gocs, „Tokaji Wine. Fame, Fate, Tradition”, Ambeli Press, Williamsburg, 2010,
Stowarzyszenie Tokaj Renaissance.
